UMOWA O WYMIANIE LUDNOŚCI Z DNIA 9 WRZEŚNIA 1944 R. MIĘDZY POLSKĄ A RADZIECKĄ UKRAINĄ I JEJ REALIZACJA WOBEC MNIEJSZOŚCI UKRAIŃSKIEJ W POLSCE
Сажетак
Dnia 9 września 1944 r. między rządami Polski i Ukraińskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (USRR) została podpisana umowa o wymianie ludności. Polakom zamieszkałym na radzieckiej Ukrainie umowa umożliwiała wyjazd do Polski. Natomiast Ukraińcy z Polski mogli wyjeżdżać do USRR. Zgodnie z umową wymiana ludności miała być dobrowolna. Ludność polska wyjeżdżała z Ukrainy bez oporu. Natomiast ludność ukraińska masowo odmawiała wyjazdu z Polski. Rodziny ukraińskie były bardzo silnie związane z ziemią swych przodków. Ukraina była wyniszczona wojną i rabunkową gospodarką komunistyczną. Panował tam głód. Niezgodnie z postanowieniami umowy z 9 września 1944 r. Wojsko Polskie przeprowadziło przymusowe wysiedlenie ludności ukraińskiej z Polski na radziecką Ukrainę. Akcja wysiedleńcza trwała w latach 1944–1946 i miała często bardzo brutalny charakter. W niniejszym artykule została przedstawiona umowa z 9 września 1944 r. i rzeczywista realizacja postanowień tej umowy.
Референце
ŹRÓDŁA
Vojenský historický archív Bratislava (VHA), Raport sytuacyjny za okres 25–28.01.1946 r. delegatury.
OBZ przy zgrupowaniu ZPÚ, z dnia 30.01.1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 51, inv. č. 177.
VHA Bratislava, Raport sytuacyjny za okres 5–8.02.1946 r., Dowództwo Jánošik, 2. Sekcja, z dnia 8.02.1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 78, inv. č. 371.
VHA Bratislava, Informacje agenturalne – sprawozdanie, „Ocel;-9”, 27 maja 1946, f. Operace „Banderovci”, šk. 102.
VHA Bratislava, Informacje agenturalne – sprawozdanie, „Ocel’-9”, 22 czerwca 1946, f. Operace „Banderovci”, šk. 102.
VHA Bratislava, Meldunek sprawozdawczy nr 1 dowództwa zgrupowania ZPÚ, z dnia 1 stycznia 1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 50.
VHA Bratislava, Sprawozdanie sytuacyjne od 5 do 8 lutego 1946 r. dowództwa „Jánošík” z 8 lutego 1946 r., Operace „Banderovci”, šk. 78.
VHA Bratislava, Informacje agenturalne, dowództwa „Ocel’-9”, z dnia 3 maja 1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 102.
VHA Bratislava, Sprawozdanie sytuacyjne od 5 do 8 lutego 1946 r. dowództwa „Jánošík” z 8 lutego 1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 78.
Archiv bezpečnostních složek Praha (ABS), Raport powiatowego dowództwa NB Medzilaborce o sytuacji na granicy czechosłowacko-polskiej, z dnia 10.05.1946 r., f. 307-95-22.
ABS Praha, Raport Kierownictwa Okręgowego OBZ o sytuacji we wschodniej Słowacji dla Komisariatu Spraw Wewnętrznych Słowackiej Rady Narodowej, f. 307-97-25.
ABS Praha, Raport o sytuacji na granicy czechosłowacko-polskiej, powiatowe dowództwo NB Medzilaborce, 10 maja 1946, f. 307-95-22.
Archiv Kanceláře prezidenta republiky Praha (AKPR), Informacje Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z Polski, dla Kancelarii Prezydenta Republiki, f. KPR – protokol T (tajné) 1945–1963, sign. T 277/45 – Poľsko.
LITERATURA
Czubiński, A. (2003). Historia Polski XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Drozd, R. (2001). Polityka władz wobec ludności ukraińskiej w Polsce w latach 1944–1989. Warszawa: Wydawnictwo Tyrsa.
Drozd, R., Halczak B. (2010). Dzieje Ukraińców w Polsce w latach 1921–1989. Warszawa: Wydawnictwo Tyrsa.
Filar, W. (2003). Wołyń 1939–1944. Eksterminacja czy walki polsko-ukraińskie. Studium historyczno-wojskowe zmagań na Wołyniu w obronie polskości, wiary, godności ludzkiej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek,.
Halczak, B. (2014). Dzieje Łemków od średniowiecza do czasów współczesnych, TYRSA, Warszawa.
Halczak, B., Ondrák V. (2021). Działalność sotni Ukraińskiej Powstańczej Armii Romana Hrobelskiego „Brodycza” w latach 1944–1947, „Modern Historical and Political Issues: Journal in Historical & Political Sciences” Vol. 43/2021.
Halczak, B., Šmigel’ M. (2016). Czechosłowacja wobec wysiedlenia ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944–1946, (w:) Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa. Tom VI, red. B. Halczak, R. Drozd, S. Dudra, O. Kozakevych, O. Kuzmenko, P. J. Best, M. Šmigel’, Wydawnictwo TYRSA, Słupsk.
Iljuszyn, I. (2009). UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939–1945). Warszawa: Wydawnictwo Tyrsa.
Konieczny, Z. (2010). Polacy i Ukraińcy na ziemiach obecnej Polski w latach 1918–1947 (zarys problematyki), Przemyśl.
Kozik, L. (2016). Wymiana ludności między Polską a BSRR i USRR w latach 1944–1946 – podobieństwa i różnice, (w:) Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa. Tom VI. Słupsk: Wydawnictwo Tyrsa.
Kulińska, L. (2001). Dzieje Komitetu Ziem Wschodnich na tle losów ludności polskich Kresów w latach 1943–1947. Tom I. Kraków: Abrys.
Kulińska, L. (2002). Dzieje Komitetu Ziem Wschodnich na tle losów ludności polskich Kresów w latach 1943–1947. Tom II. Dokumenty i materiały zgromadzone przez członków KZW. Kraków: Abrys.
Misiło, E. (2017). Akcja „Wisła”. Dokumenty i materiały. Warszawa: Archiwum Ukraińskie.
Misiło, E. (1996). Repatriacja czy deportacja. Przesiedlenie Ukraińców z Polski do USRR 1944–1946. Tom I. Dokumenty 1944–1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Archiwum Ukraińskie”.
Motyka, G. (2011). Od rzezi wołyńskiej do Akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Motyka, G. (1999). Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie 1943–1948, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Pisuliński, J. (2009). Przesiedlenie ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944–1947. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Siemaszko, W., Siemaszko E. (2000), Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945. Tom I i II. Warszawa: Wydawnictwo Von Borowiecky.
Sowa, A. L. (1998). Stosunki polsko-ukraińskie 1939–1947. Kraków: Towarzystwo Sympatyków Historii.
Šmigel’, M. (2009). Łemkowscy uchodźcy na Słowacji (1946): zbiorowe ucieczki na terytorium czechosłowackie, internowanie w Strážskom i deportacja, (w:) Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, red. S. Dudra, B. Halczak, I. Betko, M. Šmigel’, Zielona Góra-Słupsk.
Šmigel’, M., Halczak B., Drozd R. (2015). „Obce pogranicze” 1945–1946. Sytuacja w południowo-wschodniej Polsce w dokumentach czechosłowackich. Warszawa: Wydawnictwo Tyrsa.
Torzecki, R. (1993). Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Towpik, W. (2015). Przesiedlenie ludności z ZSRS do Polski po II wojnie światowej, (w:) Ziemia Lubuska. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu w perspektywie powojennego siedemdziesięciolecia, red. T. Nodzyński, M. Tureczek, wyd. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Zielonej Górze, Zielona Góra – Gorzów Wlkp.
Wiatrowycz, W. (2013), Druga wojna polsko-ukraińska 1942–1947. Warszawa: Archiwum Ukraińskie.
Vojenský historický archív Bratislava (VHA), Raport sytuacyjny za okres 25–28.01.1946 r. delegatury.
OBZ przy zgrupowaniu ZPÚ, z dnia 30.01.1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 51, inv. č. 177.
VHA Bratislava, Raport sytuacyjny za okres 5–8.02.1946 r., Dowództwo Jánošik, 2. Sekcja, z dnia 8.02.1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 78, inv. č. 371.
VHA Bratislava, Informacje agenturalne – sprawozdanie, „Ocel;-9”, 27 maja 1946, f. Operace „Banderovci”, šk. 102.
VHA Bratislava, Informacje agenturalne – sprawozdanie, „Ocel’-9”, 22 czerwca 1946, f. Operace „Banderovci”, šk. 102.
VHA Bratislava, Meldunek sprawozdawczy nr 1 dowództwa zgrupowania ZPÚ, z dnia 1 stycznia 1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 50.
VHA Bratislava, Sprawozdanie sytuacyjne od 5 do 8 lutego 1946 r. dowództwa „Jánošík” z 8 lutego 1946 r., Operace „Banderovci”, šk. 78.
VHA Bratislava, Informacje agenturalne, dowództwa „Ocel’-9”, z dnia 3 maja 1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 102.
VHA Bratislava, Sprawozdanie sytuacyjne od 5 do 8 lutego 1946 r. dowództwa „Jánošík” z 8 lutego 1946 r., f. Operace „Banderovci”, šk. 78.
Archiv bezpečnostních složek Praha (ABS), Raport powiatowego dowództwa NB Medzilaborce o sytuacji na granicy czechosłowacko-polskiej, z dnia 10.05.1946 r., f. 307-95-22.
ABS Praha, Raport Kierownictwa Okręgowego OBZ o sytuacji we wschodniej Słowacji dla Komisariatu Spraw Wewnętrznych Słowackiej Rady Narodowej, f. 307-97-25.
ABS Praha, Raport o sytuacji na granicy czechosłowacko-polskiej, powiatowe dowództwo NB Medzilaborce, 10 maja 1946, f. 307-95-22.
Archiv Kanceláře prezidenta republiky Praha (AKPR), Informacje Ministerstwa Spraw Wewnętrznych z Polski, dla Kancelarii Prezydenta Republiki, f. KPR – protokol T (tajné) 1945–1963, sign. T 277/45 – Poľsko.
LITERATURA
Czubiński, A. (2003). Historia Polski XX wieku. Poznań: Wydawnictwo Poznańskie.
Drozd, R. (2001). Polityka władz wobec ludności ukraińskiej w Polsce w latach 1944–1989. Warszawa: Wydawnictwo Tyrsa.
Drozd, R., Halczak B. (2010). Dzieje Ukraińców w Polsce w latach 1921–1989. Warszawa: Wydawnictwo Tyrsa.
Filar, W. (2003). Wołyń 1939–1944. Eksterminacja czy walki polsko-ukraińskie. Studium historyczno-wojskowe zmagań na Wołyniu w obronie polskości, wiary, godności ludzkiej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek,.
Halczak, B. (2014). Dzieje Łemków od średniowiecza do czasów współczesnych, TYRSA, Warszawa.
Halczak, B., Ondrák V. (2021). Działalność sotni Ukraińskiej Powstańczej Armii Romana Hrobelskiego „Brodycza” w latach 1944–1947, „Modern Historical and Political Issues: Journal in Historical & Political Sciences” Vol. 43/2021.
Halczak, B., Šmigel’ M. (2016). Czechosłowacja wobec wysiedlenia ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944–1946, (w:) Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa. Tom VI, red. B. Halczak, R. Drozd, S. Dudra, O. Kozakevych, O. Kuzmenko, P. J. Best, M. Šmigel’, Wydawnictwo TYRSA, Słupsk.
Iljuszyn, I. (2009). UPA i AK. Konflikt w Zachodniej Ukrainie (1939–1945). Warszawa: Wydawnictwo Tyrsa.
Konieczny, Z. (2010). Polacy i Ukraińcy na ziemiach obecnej Polski w latach 1918–1947 (zarys problematyki), Przemyśl.
Kozik, L. (2016). Wymiana ludności między Polską a BSRR i USRR w latach 1944–1946 – podobieństwa i różnice, (w:) Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa. Tom VI. Słupsk: Wydawnictwo Tyrsa.
Kulińska, L. (2001). Dzieje Komitetu Ziem Wschodnich na tle losów ludności polskich Kresów w latach 1943–1947. Tom I. Kraków: Abrys.
Kulińska, L. (2002). Dzieje Komitetu Ziem Wschodnich na tle losów ludności polskich Kresów w latach 1943–1947. Tom II. Dokumenty i materiały zgromadzone przez członków KZW. Kraków: Abrys.
Misiło, E. (2017). Akcja „Wisła”. Dokumenty i materiały. Warszawa: Archiwum Ukraińskie.
Misiło, E. (1996). Repatriacja czy deportacja. Przesiedlenie Ukraińców z Polski do USRR 1944–1946. Tom I. Dokumenty 1944–1945. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Archiwum Ukraińskie”.
Motyka, G. (2011). Od rzezi wołyńskiej do Akcji „Wisła”. Konflikt polsko-ukraiński 1943–1947. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Motyka, G. (1999). Tak było w Bieszczadach. Walki polsko-ukraińskie 1943–1948, Warszawa: Oficyna Wydawnicza Volumen.
Pisuliński, J. (2009). Przesiedlenie ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944–1947. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego.
Siemaszko, W., Siemaszko E. (2000), Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939–1945. Tom I i II. Warszawa: Wydawnictwo Von Borowiecky.
Sowa, A. L. (1998). Stosunki polsko-ukraińskie 1939–1947. Kraków: Towarzystwo Sympatyków Historii.
Šmigel’, M. (2009). Łemkowscy uchodźcy na Słowacji (1946): zbiorowe ucieczki na terytorium czechosłowackie, internowanie w Strážskom i deportacja, (w:) Łemkowie, Bojkowie, Rusini – historia, współczesność, kultura materialna i duchowa, red. S. Dudra, B. Halczak, I. Betko, M. Šmigel’, Zielona Góra-Słupsk.
Šmigel’, M., Halczak B., Drozd R. (2015). „Obce pogranicze” 1945–1946. Sytuacja w południowo-wschodniej Polsce w dokumentach czechosłowackich. Warszawa: Wydawnictwo Tyrsa.
Torzecki, R. (1993). Polacy i Ukraińcy. Sprawa ukraińska w czasie II wojny światowej na terenie II Rzeczypospolitej. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Towpik, W. (2015). Przesiedlenie ludności z ZSRS do Polski po II wojnie światowej, (w:) Ziemia Lubuska. Dziedzictwo kulturowe i tożsamość regionu w perspektywie powojennego siedemdziesięciolecia, red. T. Nodzyński, M. Tureczek, wyd. Polskie Towarzystwo Historyczne Oddział w Zielonej Górze, Zielona Góra – Gorzów Wlkp.
Wiatrowycz, W. (2013), Druga wojna polsko-ukraińska 1942–1947. Warszawa: Archiwum Ukraińskie.
Објављено
24. 02. 2023.
Како цитирати
HALCZAK, Bohdan.
UMOWA O WYMIANIE LUDNOŚCI Z DNIA 9 WRZEŚNIA 1944 R. MIĘDZY POLSKĄ A RADZIECKĄ UKRAINĄ I JEJ REALIZACJA WOBEC MNIEJSZOŚCI UKRAIŃSKIEJ W POLSCE.
РУСИНИСТИЧНИ СТУДИЇ, [S.l.], v. 6, n. 6, p. 89-110, feb. 2023.
ISSN 2560-3612. Доступно на: <https://rusinisticnistudi.ff.uns.ac.rs/index.php/rs/article/view/55>. Датум приступа: 19 apr. 2024
doi: https://doi.org/10.19090/rs.2022.6.89-110.
Bрој часописа
Секција
Articles
