NATURA ARTIS MAGISTRA. REPREZENTACJE PRZYRODY W ŁEMKOWSKIEJ SZTUCE WSPÓŁCZESNEJ
Сажетак
Celem artykułu jest przedstawienie reprezentacji natury w łemkowskiej sztuce współczesnej. Motyw natury w sztuce łemkowskiej nie jest tematem wielu badań i opracowań naukowych. Po akcji „Wisła” łemkowskie wioski opustoszały. Obecnie Beskid Niski nazywany jest krainą turystów, dlatego że młodzi Łemkowie wyjeżdżają do większych aglomeracji, a starsze pokolenia odchodzą. Wraz z wysiedleniem Łemków postrzeganie natury uległo zmianie – młodzi Łemkowie, przepracowując temat straty, za główny punkt do badań biorą opuszczone łemkowskie wioski i towarzyszącą im dziką przyrodę. Dostrzegają pozostawioną przez przodków pustkę i stawiają wyraźne pytania o odpowiedzialność za akcję „Wisła”. Celem artykułu jest analiza problematyki łemkowskich zmian społeczno-kulturowych oraz metafory natury – symbolu zmienności losu i trwania. Tekst powstał w oparciu o materiały wywołane, czyli wywiady, badania socjologiczne oraz wybrane przykłady sztuki współczesnej podejmującej temat Łemkowszczyzny. Analizie zostały poddane prace Epifaniusza Drowniaka (Nikifora Krynickiego), Natalii Hładyk, Władysława Rewaka, Andryja Suchorskiego, Grzegorza Pecucha Eweliny Kogut i Michała Szymko.
Референце
Adamiecki, W. (1970), Zanim zaśpiewa drzewo, (w:) Ty i Ja, nr 11.
Banach, A. (1983). Nikifor, Wydawnictwo Arkady: Warszawa.
Chrudzimska-Uhera, K. (2022). Grzegorz Pecuch. Rytm natury, Warszawa-Zakopane.
Dubowski, G., (reż.), 1991, Wydobyłem rzeźbę z lasu, prod. TVP.
Duć-Fajfer, H. (2021). Wstęp, (w:) Rocznik Ruskiej Bursy nr 17.
Dzięgielewski, G. (2015). Beskid Niski - łemkowskie miejscowości "widma". Ślady kultury łemkowskiej w Beskidzie Niskim, [dostęp: 01.12.2023], https://turystyka.wp.pl/beskid-niski-lemkowskie-miejscowosci-widma-6043983120712833g/
Falkowski, J., Pasznycki, B. (1935). Na pograniczu łemkowsko-bojkowskiem. Zarys etnograficzny, Lwów: Towarzystwo Ludoznawcze.
Gabło, M. (2020). Olchowiec Łemków utracony, Siercza: Wydawnictwo Żyznowski
Graban, W. (2020). Florynka na skraju nieba (wspomnienie o Grzegorzu Pecuchu), [dostęp: 02.12.2023], https://www.pecuch.art.pl/pdf/Graban%20%20Florynka%20na%20skraju%20nieba.pdf
Okulska, J. (2008). Tożsamość etniczno-kulturowa Łemków w środkowej części Beskidu Niskiego w świetle badań socjologicznych, Gorlice: Zjednoczenie Łemków.
Reinfuss, R. (1990). Śladami Łemków, Warszawa: Wydawnictwo PTTK „Kraj”.
Rewak, W. (2023). Tekst towarzyszący obrazowi, https://www.facebook.com/photo/?fbid=6890898627604010&set=a.2174487255911861 [dostęp: 17.06.2023].
Suchorski, A. (2016). Скульптура в дереві, Lwów: Національна Академія Наук України
Suchorski, A. (2016). Skulʹptura v derevi, Lwów: Nacionalʹna Akademija Nauk Ukrajiny. (Cyrilic)
Szymko, M. (2023), Sztuka łemkowska – z przeszłości do nieskończoności, https://www.lem.fm/sztuka-lemkowska-z-przeszlosci-do-nieskonczonosci/ [dostęp: 18.06.2023].
Szymko, M. (2023), Obrazy domu v polʹsʹkomu ta lemkivsʹkomu najivnomu mystectvi, https://culture.pl/ua/stattia/obrazy-domu-v-polskomu-ta-lemkivskomu-nayivnomu-mystetstvi [dostęp: 18.06.2023]. (Cyrilic)
Stefanowski, P., Duć-Fajfer, H., (2002). To boli, cyt. za: H. Duć-Fajfer, Powysiedleńcza literatura łemkowska w Polsce jako etos trwania [w:] Czy to tęsknota czy nadzieja. Antologia powysiedleńczej literatury łemkowskiej, Legnica.
Tarnowski, J. (2017). Malarstwo: między Scyllą „fotograficznego” weryzmu a Charybdą czystej formy, (w:) Estetyka i Krytyka, 46 (3/2017).
Wilk, T. (2013). Przyroda polskich Karpat, Marki: Ogólnopolskie Towarzystwo Ochrony Ptaków.
Ziółkowski, M. (2001). Pamięć i zapominanie: trupy w szafie polskiej zbiorowej pamięci, (w:) Kultura i Społeczeństwo nr 3/4.
WYWIADY
Szymko, M. (2022). Wywiad z Władysławem Rewakiem, wywiad przeprowadził autor, archiwum prywatne.
Szymko, M. (2023). Wywiad z Eweliną Kogut, wywiad przeprowadził autor, archiwum prywatne.
